อำเภอเมืองปราจีนบุรี
เริ่มก่อตั้งที่ว่าการอำเภอเมืองปราจีนบุรีปี พ.ศ.2451ได้ถือกำเนิดพร้อมกับการจัดตั้งจังหวัดปราจีนบุรีมีชื่อว่า
เมืองปราจีนบุรี
ในประวัติศาสตร์เมืองปราจีนบุรีถือเป็นเมืองหน้าด่านที่สำคัญต่อการยุทธศาสตร์มีหลักฐานปรากฏว่า
ในรัชสมัยของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิพระยาละแวกได้ยกทัพเข้ามากวาดต้อนครอบครัวไทยไปอยู่เขมรนั้น
สมเด็จนเรศวรมหาราช(พระราชโอรสของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ)ได้ทรงยกทัพมาปราบพระยาละแวกได้ทรงแวะตั้งค่ายทหารที่เมืองปราจีนบุรี
ณ บริเวณที่ตั้งศาลนเรศวรในปัจจุบัน
ต่อมาในรัชสมัยพระเจ้าเอกทัศน์
เมื่อครั้งได้ใกล้เวลาที่จะเสียกรุงศรีอยุธยาให้แก่พม่าพระยาตาก(สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช)ได้ทรงรวบรวมทหารและไพร่พลประมาณ
500
คน ตีฝ่าวงล้อมของพม่าออกมาทางเมืองปราจีนบุรี และทรงพาไพร่พลที่เลื่อมใสตามรายทางมาข้ามแม่น้ำปราจีนบุรีบริเวณห่างจากวัดหลวงปรีชากูลประมาณ600 เมตรเพื่อไปตั้งหลักท่าเมืองจันทบุรี
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
(รัชกาลที่ 1
) เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก(รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตามสินมหาราช)ได้ทรงยกทัพผ่านเมืองปราจีนบุรีไปรบกับเขมรและเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงขึ้นครองราชย์ได้ส่งหม่อมเจ้าสำอางค์มาเป็นเจ้าเมืองปราจีนบุรีซึ่งราษฎรส่วนใหญ่เรียกว่าเจ้าสำอางค์ในช่วงนี้ได้มีการขุดทองที่บริเวณอำเภอกบินทร์(ตำบลบ่อทองในปัจจุบัน)มีการนำทองที่ได้ขุดได้มาทำการถลุงในตัวเมืองปราจีนบุรีสถานที่ถลุงทองตั้งอยู่บริเวณเรือนจำจังหวัดปราจีนบุรีในปัจจุบันสถานที่เก็บอุปกรณ์ถลุงทองตั้งอยู่บริเวณท้ายคลองดักลอบ
ส่วนที่พักอาศัยตั้งอยู่บริเวณคลังจังหวัดปราจีนบุรีหลังเก่าซึ่งรื้อถอนไปแล้ว(ตรงข้ามจวนผู้ว่าราชการจังหวัดปราจีนบุรีและบ้านพักปลัดจังหวัดปราจีนบุรีในปัจจุบัน)
หลัง
ร.ศ.112(พ.ศ.2436)ไทยเสียเมืองเสียมราชพระตะบองและศรีโสภณให้แก่ฝรั่งเศสเจ้าพระยาอภัยภูเบศรซึ่งปกครองเมืองพระตะบอง
ไม่เลื่อมใสฝรั่งเศสจึงได้อพยพบริวารและทหาร โดยบรรทุกเงินทอง และของมีค่าอื่น ๆ
มาสร้างบ้านพักอาศัยบริเวณฝั่งตรงข้ามกับวัดแก้วพิจิตร(บริเวณโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร)
อนึ่ง
ได้มีผู้ค้นหาประวัติการจัดตั้งอำเภอเมืองปราจีนบุรี
จากเอกสารทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีจากหลายหน่วยงานมาแล้ว มิได้ปรากฏแจ้งว่า
อำเภอเมืองปราจีนบุรีได้จัดตั้งขึ้นในสมัยใดจากการสอบถามราษฎรหลายคนที่มีภูมลำเนาอยู่ในจังหวัดปราจีนบุรีมาแต่กำเนิด
พอจะสันนิษฐานได้ว่าอำเภอเมืองปราจีนบุรี ได้จัดตั้งขึ้นในสมัยพระยาอภัยภูเบศร และต่อมาได้ยกฐานะท้องที่ขึ้นเป็นอำเภอเมืองปราจีนบุรี
โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ท่องเที่ยวเชิงนิเวศเขาใหญ่ ไม้ล้อมไม้ใหญ่ดงบัง
ทุเรียนและไผ่ตงดังเมืองปราจีนบุรี